CECHY MAKROSKOPOWE
|
Owocniki przeważnie regularnie kuliste lub owalne, o wielkości 1-5 cm. Ubarwienie owocników na przestrzeni cyklu rozwojowego bardzo zmienne. Powierzchnia owocnika za młodu biała, biało-żółta, biało-różowa, z wiekiem prezentuje kombinację barw ochrowych, oliwkowych, brązowych i umbrowych. Gleba młodych owocników biała, biało-żółta, potem oliwkowa do oliwkowo-brązowej. W stadium pełnej dojrzałości umbrowo-brązowa, czasem bordowo-brązowa. Na powierzchni owocnika można zaobserwować pojedyncze, grube, czarne - a rzadziej brązowawe - ryzomorfy. Perydium bardzo nietrwałe, w dojrzałych okazach często niekompletne, podatne na łuszczenie się. Przy lekkim potarciu szybko się ściera. Powierzchnia perydium reaguje z KOH, zabarwiając się na wyraźny różowo-czerwony kolor. Konsystencja owocników zwarta sprężysta. Zapach niewyraźny łagodny, lekko kwiatowy. Smak przyjemny, kwaskowaty. W trakcie suszenia owocniki przybierają delikatną ale wyraźną, różowo-fioletową barwę.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki R.abietis
|
Perydium jednorodne, plektenchymatyczne 100-250 μm zbudowane z luźno splecionych strzępek o nieregularnym, chaotycznym przebiegu. Strzępki septowane, hialinowe lub bladożółte o średnicy 3-10 μm, delikatnie inkrustowane brązowawym pigmentem. Trama perydialna i hymenialna zbudowane z hialinowych, cienkościennych strzępek 3-5 μm. Wśród strzępek tramy hymenialnej i tramy perydialnej można zaobserwować liczne oleifera o średnicy 4-15(20) μm wypełnione bladożółtą treścią oraz charakterystyczne partie z rozdętymi do rozmiarów 10-15 μm strzępkami, o pogrubionych ścianach. Bazydia bezbarwne, cienkościenne, cylindryczne o średniej wielkości 20-28 x 3-6 μm. Najczęściej 4 zarodnikowe ale czasem z większą liczbą zarodników. Brachybazydiole liczne, szeroko cylindryczne 12-22 x 10-15 μm. Subhymenium bardzo cienkie, do 15-25 μm, trudne do zaobserwowania, pseudoparenchymatyczne, zbudowane z poligonalnych komórek o średnicy 10-15 μm. Zarodniki za młodu hialinowe, potem jasnożółtawe, elipsoidalne do owalnych, wyraźnie obcięte u podstawy, wypełnione jedną lub dwiema kroplami. Wielkość zarodników 7,2-11,8 x 2,5-5,1 (6,2) µm, średnio 8,8 x 3,8 μm Q=2,0-2,7, Qm=2,3.
 |
 |
 |
Przekrój perydium |
Inkrustowane strzępki perydium |
Oleifera w tramie hymenialnej |
 |
 |
 |
Trama perydialna |
Trama hymenialna |
Podstawki |
|
SIEDLISKO
|
Rhizopogon abietis rośnie wyłącznie w borach iglastych. Mikoryzuje przede wszystkim z Abies, Picea oraz Pseudotsuga, ale czasem również z innymi drzewami iglastymi. Nie ma zbyt rygorystycznych wymagań glebowych. Znajdowana zarówno w żyznych glebach gliniastych jak i glebach piaszczystych. Jest gatunkiem mocno związanym z siedliskami górskimi, choć bywa też znajdowana w niższych położeniach (w Polsce bogate stanowisko zlokalizowano na obszarze nizinnym). Owocniki wyrastają niezbyt głęboko pod powierzchnią gleby lub płatami mchu. Często w iglastej ściółce, semihypogeicznie. Najczęściej w bardzo licznych grupach. Dojrzałe okazy można zbierać od kwietnia do końca jesieni.
|
WYSTĘPOWANIE
|
Rhizopogon abietis jest gatunkiem rzadkim. Podawana z nielicznych stanowisk w Europie, z Hiszpanii, Włoch, Austrii oraz krajów skandynawskich. Częściej znajdowana w Ameryce Północnej. W Polsce jest gatunkiem umiarkowanie rzadkim. Zlokalizowana na sześciu stanowiskach, gdzie w większości tworzy bogate i stabilne populacje. Na stanowiskach (Beskid Śląski – DG03, Bystra k. Bielska-Białej) i (Nizina Śląska – CE 77, Szumirad k. Ozimka) w towarzystwie Pseudotsuga menziesii występuje masowo. W momencie zlokalizowania pierwszego stanowiska nie były znane doniesienia o występowaniu tego gatunku na obszarze Polski.
Beskid Mały – DF 96, Koziniec k. Wadowic, Wrzesień 2010
Beskid Śląski DG 01, Kropiowice k. Cieszyna , Listopad 2011
Beskid Zachodni – DG16, Zawoja k. Żywca, Lipiec 2012
Beskid Śląski – DG03, Bystra k. Bielska-Białej, Czerwiec 2013
Pieniny - EG 34, Szlachtowa k. Szczawnicy, Wrzesień 2013
Nizina Śląska – CE 77, Szumirad k. Ozimka, Czerwiec 2018
|
UWAGI
 Grupa owocników
|
Rhizopogon abietis na wszystkich etapach rozwoju jest stosunkowo łatwa do oznaczenia na podstawie cech makroskopowych. Wśród innych gatunków wyróżniają ją różowawe za młodu i bordowo-umbrowe barwy w owocnikach dojrzałych, barwna reakcja z KOH na powierzchni owocnika oraz obecność pojedynczych czarnych ryzomorf. W trakcie badań mikroskopowych należy zwrócić uwagę na charakterystyczną budowę perydium, obecność oleiferów w tramie, oraz obcięte podstawy zarodników.
Perydium Rhizopogon abietis reprezentuje typ budowy perydium: Abietis, jako jedną z kluczowych cech oznaczeniowych rodzaju Rhizopogon (Martin 1996). Pozostałe typy budowy perydium to: Luteolus, Roseolus, Villosulus oraz Corsicus.
|
